Refugium: een culturele ode aan natuur, zee en landschap

Museum Panorama Mesdag presenteert in samenwerking met de Ambassade van de Noordzee, Stichting Duinbehoud, muzikant Tim Knol en Dunea een spraakmakend project in 2025 en 2026: Refugium. Van Duin tot Doggersbank. Een culturele ode aan natuur, zee en landschap, geworteld in het gedachtegoed van het kunstenaarsechtpaar Mesdag. Refugium nodigt kunstenaars, wetenschappers en publiek uit tot reflectie, verwondering en verbinding.

In de geest van kunstenaarsechtpaar Mesdag

Met het iconische Panorama van Scheveningen als baken richt Museum Panorama Mesdag de blik op de toekomst. Het kunstenaarsechtpaar Hendrik Willem Mesdag en Sientje Mesdag-van Houten waren al in de 19e eeuw pleitbezorgers voor natuurbehoud – kunstenaars met een missie. In hun voetsporen onderzoekt Refugium wat het betekent om nu, in tijden van klimaatcrisis, de relatie van de mens met het landschap te herzien. Van het duinlandschap bij Meijendel tot de mysterieuze diepte van de Doggersbank in de Noordzee: Refugium maakt voelbaar hoe natuur en cultuur onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn en bevraagt de blik op ‘natuurbescherming’.

'Natuuractivisten avant la lettre'

Hendrik Willem Mesdag en Sientje Mesdag van Houten waren 'natuuractivisten avant la lettre'. In hun tijd vond een kantelpunt plaats in de manier waarop naar landschap werd gekeken. Terwijl de Nederlandse 'woeste gronden' rond 1900 werden ontgonnen, werden tegelijkertijd beschermorganisaties als Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten opgericht om te zorgen dat er ruimte bleef voor vrije natuur. Deze tijd vragen de opwarming van de aarde, snelle sterfte van diersoorten en zeespiegelstijging om nieuwe vergezichten. Museumdirecteur Minke Schat: ‘Waar Hendrik Willem Mesdag zijn liefde voor de zee uitte in zijn beroemde quote: ‘De zee is mijn’, wordt anno nu de vraag gesteld: ‘Van wie is de zee eigenlijk?’ Het sluit aan bij de missie van het museum om nieuwe vergezichten te kunnen bieden’.

Doggersbank: kraamkamer van de Noordzee 

In navolging van de Mesdags die met het Panorama het Seinpostduin wilde beschermen, worden voor Refugium kunstenaars, wetenschappers en artiesten gevraagd welke panorama’s, perspectieven en vergezichten deze tijd nodig heeft. Naast zorg voor het duingebied wordt aandacht gevraagd voor de Doggersbank, de kraamkamer van de Noordzee. De Doggersbank is onderzees en niet zichtbaar voor het publiek. Met een ‘zee-perspectief’ wordt in Refugium deze bijzondere onderzeese zandbank invoelbaar gemaakt als een hedendaags panorama.

Refugium als nieuw vergezicht

Met Refugium willen Museum Panorama Mesdag en de Ambassade van de Noordzee bijdragen aan een actuele dialoog over natuur en toekomst. Door de lens van kunst en wetenschap wordt zichtbaar hoe kwetsbaar en kostbaar de mens en haar omgeving is – en hoe noodzakelijk het is om die relatie te beschermen voor de toekomst. Refugium is een uitnodiging aan iedereen om mee te kijken, te denken en te voelen. Want de natuur, waar de mens onderdeel van is, heeft niet alleen ruimte en bescherming nodig – maar ook verbeelding en verhalen.

Thijs Middeldorp van de Ambassade van de Noordzee: "Hendrik Willem en Sientje Mesdag waren onderdeel van de beweging die in Nederland stukken aarde wilde beschermen tegen de menselijke Westerse wereld van grootschalige ontginning en het tot menselijk nut maken van de aarde. Vandaag is het andersom: ons wereldbeeld, de mensen en al het andere leven staat onder grote druk van de aarde die reageert op de gevolgen van industrialisatie en ontginning. Deze verandering vraagt om een nieuwe kijk op wat we de afgelopen honderd jaar 'natuurbescherming' noemden. We vinden het heel bijzonder dit met Museum Panorama Mesdag en de andere partners, kunstenaars, onderzoekers en vooral ook het publiek te gaan doen."

Primeur en Prelude

Refugium wordt met een Prelude afgetrapt op 17 mei. Met een serie bijzondere cultuurwandelingen door het duingebied Meijendel onder begeleiding van Tim Knol smelten natuur, muziek en verhalen samen op plekken waar ooit de Mesdags schilderden. Tim Knol: 'De afgelopen maanden ben ik vaak in Museum Panorama Mesdag geweest. Het Panorama en de verhalen over het echtpaar Mesdag en hun liefde voor natuur(behoud) inspireerden me tot een nieuw lied. Extra bijzonder is dat we straks gaan wandelen in de duinen die ook op het Panorama te zien zijn. Ik heb veel zin om op pad te gaan en, naast andere liedjes, ook mijn nieuwe lied te spelen.'

Tijdens de wandeling speelt Tim Knol live muziek en neemt hij steeds een speciale gast mee. Onder begeleiding van een museumgids en een bioloog ervaar je het landschap door de ogen van de Mesdags, terwijl je luistert naar het heden.

Fotocredits Henriette Guest & Jorah Terwisscha van Scheltinga.