Hoge gehaltes van de ‘forever chemical’ TFA in pepernoten en alledaagse graanproducten in heel Europa

Alledaagse graanproducten als ontbijtgranen en brood, maar ook in pepernoten zitten hoge concentraties van de reprotoxische ‘forever chemical’ trifluorazijnzuur (TFA), een afbraakproduct van onder andere PFAS-pesticiden. Dit blijkt uit onderzoek van Pesticide Action Network Europe (PAN Europe) in 16 Europese landen waaronder Nederland. De gemiddelde concentratie is ruim 100 keer hoger dan die in leidingwater, waarover eerder zorgen ontstonden. 

De gevonden vervuiling in de Nederlandse producten was bovengemiddeld. Het onderzoek toont aan dat voeding een belangrijke bron van blootstelling aan TFA voor de mens is. PAN Europe roept de overheid op om  PFAS-pesticiden en andere bronnen van TFA te verbieden, met urgentie een strengere Europese veiligheidslimiet voor TFA vast te stellen en de TFA-vervuiling te monitoren.

In het onderzoek werden 65 conventionele graanproducten geanalyseerd die in 16 Europese landen waren gekocht, waaronder ontbijtgranen, populaire zoetigheden, pasta, croissants, volkoren- en geraffineerd brood en meel. In Nederland liet PAN Netherlands pepernoten, brood en beschuit onderzoeken. Aangezien voedselautoriteiten geen toezicht houden op TFA in voedingsmiddelen, is dit het eerste onderzoek in zijn soort op EU-niveau. Het bouwt voort op eerdere rapporten over hoge TFA-gehaltes in Europese wijnen en wijdverbreide verontreiniging van leidingwater.

TFA, een afbraakproduct van PFAS-pesticiden en F-gassen, is uiterst persistent, mobiel en giftig voor de voortplanting. TFA is zelf ook een PFAS. Studies brengen de stof tevens in verband met verminderde spermakwaliteit en nadelige effecten op de schildklier, lever en immuunfuncties. Door zijn wateroplosbaarheid hoopt TFA zich op in water en bodem, waar het door planten wordt opgenomen. Studies wijzen er op dat TFA in tarwe ophoopt, wat de hoge TFA-concentraties in producten zoals brood en ontbijtgranen zou kunnen verklaren.

Gealarmeerd door recente bevindingen stelde RIVM een indicatieve richtwaarde op voor TFA in drinkwater en vroeg de Nederlandse toelatingsinstantie Ctgb om Europese maatregelen. Ook de Nederlandse drinkwaterbedrijven willen snel maatregelen en een verbod op PFAS-pesticiden. Minister Wiersma van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) heeft dit in Europa aangekaart maar zelf verder geen actie ondernomen. Duitsland vroeg de Europese Commissie om TFA als reprotoxisch te classificeren. Denemarken wachtte het trage Europese proces niet af en verbood PFAS-pesticiden recent.

De belangrijkste bevindingen uit ons onderzoek zijn:

• Wijdverspreide verontreiniging van graanproducten in heel Europa: TFA werd aangetroffen in 81,8 % van de monsters (54 van de 66 monsters) in 16 Europese lidstaten.
• Hoge verontreinigingsniveaus: de gemiddelde TFA-concentratie bedroeg 78,9 μg/kg (microgram per kilogram), met een piekwaarde tot 360 μg/kg in ontbijtgranen en 340 μg/kg in brood. Tarweproducten zijn aanzienlijk meer verontreinigd dan andere graanproducten.
• Nederlandse producten bovengemiddeld verontreinigd: Er zijn 3 Nederlandse producten getest die alle drie bovengemiddeld hoge concentraties TFA bevatten: brood 94 μg/kg, beschuit 140 μg/kg en pepernoten 130 μg/kg.; gemiddeld 121.
• Voeding is, naast drinkwater, de belangrijkste blootstellingsroute: het gemiddelde TFA-gehalte van 78,9 μg/kg is ruim 100 keer hoger dan in eerder onderzoek gevonden gemiddelde TFA-concentratie in leidingwater en 18,4 keer hoger dan het hoogste gedetecteerde gehalte.
• Standaard MRL vaak overschreden: Er bestaan geen specifieke MRL's (Maximale Residu Limiet) voor TFA. Daarom zou in onze ogen de standaard MRL van 0,01 mg/kg moeten worden toegepast. 54 van de 66 monsters overschreden deze standaard MRL, waaronder ook alle drie de Nederlandse producten.

“Alle mensen worden via verschillende wegen blootgesteld aan TFA, onder meer via voedsel en drinkwater. Onze bevindingen onderstrepen de dringende noodzaak van een onmiddellijk verbod op PFAS-pesticiden om verdere verontreiniging van de voedselketen te voorkomen”, aldus Salomé Roynel, beleidsmedewerker bij PAN Europe.

“Alle monsters lagen boven de standaard maximale residulimiet. We kunnen kinderen niet blootstellen aan reprotoxische chemicaliën. Dit vereist onmiddellijke actie”, voegde Angeliki Lysimachou, hoofd Wetenschap en Beleid bij PAN Europe, toe.

“Het is verontrustend dat vooral kinderen worden blootgesteld aan een stof die volgens Duits onderzoek aangeduid moet worden als ‘giftig voor de voortplanting', ‘kan schadelijk zijn voor het ongeboren kind en kan de vruchtbaarheid schaden.'”, aldus Sjoerd van de Wouw, campaigner PAN Netherlands.