De Rode Draden notitie 2024: Van pilot naar opschaling

Circulair ondernemen op grotere schaal. Het is niet altijd even makkelijk in een wereld die hier nog niet op is ingericht. Het Versnellingshuis Nederland Circulair! helpt ondernemers in hun de transitie naar een circulaire economie. Steeds meer bedrijven maken de stap naar circulair ondernemen. Wat we zien is dat bedrijven met plannen om op te schalen wel willen, maar nog tegen diverse belemmeringen aanlopen. Hoe zorgen we ervoor dat die ondernemers die willen, ook daadwerkelijk kunnen? De Rode Draden 2024 geeft inzicht in de belangrijkste belemmeringen die bedrijven die circulair ondernemen ervaren bij het opschalen en welke oplossingen er voor zijn.

De 7 Rode Draden

Dit jaar signaleert Het Versnellingshuis zeven belemmeringen, die bedrijven ervaren bij circulair ondernemen en opschaling:

· Rode Draad 1: Onvoldoende bereidheid, capaciteit en/of sturing binnen het bedrijf

· Rode Draad 2: Te weinig kennis en handelingsperspectief

· Rode Draad 3: Gebrek aan betrouwbare data en transparantie in de keten

· Rode Draad 4: Repareren is zo eenvoudig nog niet…

· Rode Draad 5: Financiering, hoge kosten en onzekerheid

· Rode Draad 6: Onvoldoende marktvraag

· Rode Draad 7: Wet- en regelgeving en het uitvoeringsproces daaromheen

Tijd voor de volgende stap

Het Versnellingshuis erkent deze belemmeringen en benadrukt de noodzaak om gezamenlijk uitdagingen aan te gaan om ondernemers te blijven ondersteunen in de overgang naar een circulaire economie. De verwachting is dat bedrijven in de komende jaren op grotere schaal circulair gaan ondernemen, wat reeds zichtbaar is in zowel beleidsmaatregelen als praktijkvoorbeelden. Daarom heeft het Versnellingshuis voor de Rode Draden notitie van 2024 gekeken naar de belemmeringen en oplossingen die spelen bij het opschalen. Het blijkt namelijk voor veel bedrijven lastig om de volgende stap te zetten, ziet Alwin Roest, coördinator Ketenprojecten (VNO-NCW/MKB-Nederland): “We wachten op elkaar, waardoor we niet tot de echte doorbraken komen. In de onderzoek- en verkenningsfase vinden we elkaar met behulp van instrumentarium (subsidies, Moonshots en meer), maar het blijkt lastig over te schakelen naar uitvoering en opschaling.”

Opschalen moet aantrekkelijker worden

Een van de sleutelonderdelen van circulair ondernemen, is producten repareren in plaats van weg te gooien. Maar hoe maak je reparatie op grotere schaal onderdeel van je businessmodel? Dat is een vraag waar veel ondernemers mee worstelen. Uit het onderzoek van De Rode Draden 2024 blijkt dat er met name een gebrek is aan data over materialen, hergebruik en reparatie, wat een belemmering vormt voor de aanpak.

Een gezamenlijke aanpak

Om circulair ondernemen op grotere schaal te realiseren, is het belangrijk dat alle betrokkenen binnen het bedrijf achter de missie staan. Dat betekent steun vanuit de werkvloer, het management en de aandeelhouders. Een centrale bedrijfsmissie kan helpen bij het vergroten van het draagvlak, evenals sturende wet- en regelgeving. Maar als het draagvlak binnen het bedrijf er wel is en mensen zijn bereid stappen te nemen, waar begin je dan? Ook hier lopen bedrijven tegenaan. Aandacht voor kennis en inzicht onder werknemers mag dan ook niet ontbreken.

Terugkerende belemmeringen

De crux bij circulair ondernemen zit ‘m in het gebrek aan marktvraag en het aantrekken van financiering, blijkt uit gesprekken met ondernemers. Het zijn terugkerende belemmeringen uit eerdere Rode Draden notities waar bedrijven die circulair ondernemen tegenaan blijven lopen. Wouter Scheepens, directeur-bestuurder van MVO Nederland: "De circulaire economie stagneert al vijf jaar en neemt volgens onze Nieuwe Economie Index (NEx) van 2024 zelfs iets af tot 13,4 procent. De businesscase is nog steeds lastig. Er ligt een rol voor de financiële sector om circulaire ondernemingen voor te financieren en voor de overheid om duurzaam ondernemen duidelijker en aantrekkelijker te maken door bijvoorbeeld normen te stellen aan producten."

Alhoewel het Versnellingshuis niet aan de lat staat om zelf deze belemmeringen aan te pakken, zal het bovenop het bestaande instrumentarium een extra actie oppakken voor de terugkerende Rode Draad over wet- en regelgeving (Rode Draad 7). Zo zal het Versnellingshuis de reeds bestaande oplossingen voor bedrijven in 2024 nog actiever delen, waaronder kennis over de mogelijkheden voor einde-afval vraagstukken.

Naar goede circulariteit op grote schaal

Staatssecretaris Vivianne Heijnen: “Het is goed dat inzichtelijk gemaakt wordt waar ondernemers die circulair willen gaan werken tegenaan lopen. Als we dat weten, kunnen we ook aan de slag om de belemmeringen weg te nemen. Want circulair heeft de toekomst, daar ben ik van overtuigd. En in het bedrijfsleven zit de innovatiekracht die ervoor nodig is. Daar wordt slim nagedacht over hoe we verstandiger met grondstoffen om kunnen gaan. Want de grondstoffen zijn eindig. We zien dat er al veel goed gaat, maar dat er ook nog uitdagingen liggen op de weg naar de volledig circulaire economie. Dat laat deze notitie ook weer zien. We moeten deze uitdagingen samen oppakken om zo ondernemers te blijven ondersteunen richting een circulaire economie.”

Ingrid Thijssen, voorzitter VNO-NCW: "Veel van de grondstoffen voor de spullen die we elke dag gebruiken importeert Nederland, vaak uit een beperkt aantal landen. We moeten beseffen dat die afhankelijkheid in de nieuwe geopolitieke realiteit niet handig is. Die grondstoffen zijn bovendien vaak vervuilend. De grote opgave voor de komende jaren is dus om minder van dat soort grondstoffen nodig te hebben. We hebben daar ook goede papieren voor doordat we al Europees kampioen recycling zijn en door de sterke sectoren waar we op kunnen bouwen die daar voor nodig zijn, zoals onze chemie, logisitiek en maakindustrie. De rode draden notitie laat goed zien welke barrières we moeten oplossen komende jaren om te zorgen voor echte doorbraken."

Het Versnellingshuis en haar partners nodigt de lezers — beleidsmakers, adviseurs, programmamakers, financiers, etc. — uit om de bevindingen een plek te geven in hun eigen beleid en activiteiten. Zo maken we samen de weg vrij voor opschaling van circulaire bedrijfsvormen.

Meer verdieping? Download de notitie hier