Energiehubs leveren grote waarde: CE Delft toont maatschappelijk potentieel voor Nederland

lokale samenwerkingen tussen bedrijven, bewoners en instellingen waarbij energiestromen lokaal afgestemd en uitgewisseld worden – kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan een betaalbaar, betrouwbaar en duurzaam energiesysteem in Nederland. Zo blijkt uit nieuw onderzoek van CE Delft. Daarbij is een selectieve inzet nodig, aangezien uitkomsten aanzienlijk verschillen per type hub.

Het onderzoek toont dat er 2500 potentiële energiehubs zijn in Nederland, waarvan 900 naar verwachting een positief maatschappelijk effect hebben. Uitgedrukt in euro’s geeft dit een maatschappelijke waarde tussen de 10,5 en 20,4 miljard van 2025 tot 2050. Hieronder valt onder andere een netimpact-reductie: als de energiehubs gerealiseerd worden, kan 3,3 tot 6,2 gigawatt aan netverzwaring voorkomen worden. Dat blijkt uit nieuw onderzoek van CE Delft, uitgevoerd in opdracht van Topsector Energie en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland.

Veel meer dan alleen technische potentie

“Dit onderzoek is een nieuw bouwblok om beter begrip te krijgen wat de rol en waarde van energiehubs zijn voor het energiesysteem,” zegt Marjolein Bot, programmadirecteur Systeemintegratie van Topsector Energie. “Los van de conclusies biedt de methodiek van CE Delft ook een manier om naar energiehubs te kijken vanuit maatschappelijk perspectief, in plaats van uitsluitend technisch of economisch. In de analyse worden bijvoorbeeld ook CO2-emmissies,luchtkwaliteit, en de mogelijkheid tot het realiseren van meer woningbouw meegenomen. Daarnaast zijn er ook andere redenen om een energiehub te ontwikkelen, bijvoorbeeld om lokale samenwerking en een grotere energie-onafhankelijkheid te stimuleren.”

Verschillen tussen typen energiehubs

In de maatschappelijke kosten-batenanalyse (mkba) zijn twaalf archetypen energiehubs onderzocht, variërend van bedrijventerreinen en woonwijken tot rioolwaterzuiveringsinstallaties en glastuinbouwclusters. Uit de analyse blijkt dat verschillende energiehubs niet alleen technische voordelen bieden, maar ook economische en milieutechnische waarde opleveren. Wel zitten er verschillen tussen typen energiehubs. In bestaande all-electric wijken en logistieke terreinen zijn de kosten bijvoorbeeld vaak hoger dan de baten. Energiehubs leveren vooral maatschappelijke waarde op bij schaalbare toepassingen, energietoepassingen die bij kunnen dragen aan lokale verwaarding van energiestromen of waar duurzame warmte benut kan worden, zoals rioolwaterzuiveringsinstallaties, glastuinbouwclusters en nieuwbouwwijken.

Volgens CE Delft-hoofdonderzoeker Martijn Blom: “Met deze methodiek in handen kunnen ontwikkelaars sneller inzicht krijgen in de risico’s en baten van een energiehub. Hoe eerder je die in beeld hebt, hoe kansrijker de aanpak kan zijn. De archetypes uit onze studies vormen een eerste startpunt, maar een specifieke analyse van een locatie is nodig.”

CE Delft komt tot vier aanbevelingen:

1.   Zet selectief in op specifieke types energiehubs: focus op archetypes met structurele positieve maatschappelijke waarde.

2.   Faciliteer samenwerking en schaalsprongen: opschaling en standaardisatie kunnen organisatiekosten verlagen en baten vergroten.

3.   Blijf inzetten op ontwikkeling energiehubs: om maatschappelijke waarde verder te onderzoeken en onderbouwen zal doorontwikkeling nodig zijn. Ook voor energiehubs die op dit moment als minder kansrijk worden gezien in dit rapport geldt: relatief kleine veranderingen kunnen tot positieve resultaten leiden.

4.   Optimaliseer tussen maatschappelijke waarde en CO2-reductie: Uit de analyse blijkt dat maatschappelijke waarde, netimpact en CO2-reductie vaak – maar niet altijd – hand in hand gaan. Het glastuinbouwcluster (archetype 4) en de nieuwbouwwijk (archetype 10) hebben positieve maatschappelijke waarde, maar resulteren in meer CO2-uitstoot. In beleid en ontwerp van energiehubs dient rekening gehouden te worden met deze trade-offs.