3D-geprinte kleiriffen moeten langduriger thuis bieden aan meer flora en fauna

Het zorgen voor de doorstroming van (hoog)water en het verbeteren van de ecologische waterkwaliteit en riviernatuur gaan bij Rijkswaterstaat zoveel als mogelijk hand in hand. Zo ook bij het tegengaan van de te ver voortschrijdende afkalving van een oeverstrook.

Bij deze werkzaamheden worden ‘tidal reefs’ gebruikt; 3D-geprinte kleiriffen. De duurzaamheidsadviseur van Combinatie Maaskracht, Esther Stapper, vertelt hierover. De oeverstrook ligt ten zuidoosten van Oeffelt (Boxmeer). We hebben een opgave om het leefgebied van riviergebonden planten en dieren in en langs de Maas te herstellen.

Een belangrijke basis daarvoor zijn de afspraken uit de Europese Kaderrichtlijn Water. Deze oever is vanuit die opgave een aantal jaren geleden gerealiseerd.

‘De oever is een zogenoemde natuurvriendelijke oever. Zo’n oever heeft een geleidelijke overgang van water naar land, met daarin ondiepe delen. Dit is een goed leefgebied voor veel planten, vissen en waterbeestjes.’ ‘Het is een natuurlijk proces dat dit soort oevers afkalven.'

'Soms gaat dit echter te ver en moeten we ingrijpen. Dat gaan we dus binnenkort doen. We herstellen de te ver afgekalfde oever en realiseren daarbij meteen een verdediging voor die herstelde oever. Op enkele meters uit de kant wordt een talud gevormd dat de golfslag breekt richting de oever. Zo voorkomen we nieuwe, te snelle afkalving.’

Open steenstructuur vol microklimaten

‘Normaal gesproken wordt zo’n dam voor de oever gemaakt met stortstenen’, vervolgt Stapper. ‘Die stenen dienen als golfbreker en dat zorgt weer voor een veilig leef- en paaigebied voor verschillende soorten. Nu worden in plaats van stortstenen 15 ‘tidal reefs’ gebruikt.’

‘Het Rotterdamse Bedrijf Urban Reef ontwikkelde deze 3D, van klei geprinte en afgebakken keramieken ‘getijden riffen’. Deze bestaan, meer dan stortstenen, uit een complex netwerk van holtes en zijn voorzien van een ruw oppervlak.’

‘Hierdoor bieden deze ‘riffen’ plek voor allerlei riviernatuur om zich erin en erop te nestelen en te leven in een beschutte omgeving, ook bij een sterke stroming in de Maas. Dat is goed voor de biodiversiteit, de ecologische waterkwaliteit en de oever.’

‘We gaan dit alles onderzoeken en monitoren en dan zal blijken of de reefs goed dienen als dam, bestand zijn tegen de stroming en omstandigheden en vooral of ze een bijdrage leveren aan de biodiversiteit. Want het doel is om hier een thuis te bieden aan zo veel als mogelijk soorten.’

Volgende stap: tidal reefs maken met lokaal gewonnen grondstof

De klei die nu gebruikt wordt om de riffen te maken is nog niet afkomstig uit het Maasheggengebied. Maar die manier van werken is wel de wens voor de toekomst, besluit Stappen.

‘We zijn op allerlei manieren bezig om ons werk te verduurzamen. Bijvoorbeeld door toe te werken naar de inzet van zero-emissie materieel. Maar ook het hergebruiken van materialen die vrijkomen in de uiterwaarde en nevengeulen hoort hierbij.’

‘Het ideale toekomstbeeld is dat we de vrijgekomen biomassa en bagger 100% regionaal kunnen hergebruiken. En dus kun je je voorstellen dat de droom voor de toekomst is dat we dit soort riffen kunnen maken met materiaal uit het gebied waar de riffen ook weer geplaatst gaan worden.’